موسسه طبيعت آسمان شب

تلسكوپ فضايي اقليدس پنج نماي جديد از كيهان منتشر كرده است كه مجموعه‌اي از اجرام آسماني را با جزئيات بي‌سابقه نشان مي‌دهد. ماموريت اصلي اين تلسكوپ كه كارآگاه جهان تاريك لقب گرفته، بررسي دو عنصر اسرارآميز جهان است. يعني انرژي تاريك و ماده تاريك كه معمولا همراه هم به‌ عنوان «جهان تاريك» قلمداد مي‌شوند.

انرژي تاريك نام نيرويي است كه باعث تسريع انبساط جهان مي‌شود، در حاليكه ماده تاريك نوعي ماده نامرئي است، زيرا با نور تعامل ندارد. بنابراين ماده تاريك نمي‌تواند يك ماده معمولي شامل الكترون‌ها، پروتون‌ها و نوترون‌ها باشد كه ستاره‌ها، سياره‌ها، قمرها، بدن ما و تقريبا هر چيز ملموس ديگري را كه مي‌توانيم ببينيم و با آن تعامل داشته باشيم، تشكيل داده است. در اين مقاله به معرفي تلسكوپ اقليدس و تصاوير شگفت‌انگيز آن از كيهان مي‌پردازيم. با ما همراه باشيد.

تاريخچه تلسكوپ فضايي اقليدس

تلسكوپ اقليدس در يكم جولاي ۲۰۲۳ از دماغه كاناورال در فلوريدا روي موشك فالكون ۹ اسپيس‌اكس به فضا پرتاب شد و از آن زمان چند تصوير باورنكردني ارسال كرده است. با گذشت زمان، احتمالا تصاوير بيشتري از آن دريافت خواهيم كرد.

جهان تاريك غيرقابل‌ مشاهده مشكل بزرگي براي دانشمندان است. زيرا فرض بر اين است كه انرژي تاريك حدود ۶۸درصد از بودجه انرژي و ماده جهان را تشكيل مي‌دهد و سهم ماده تاريك حدود ۲۷ درصد است. بنابراين ۹۵درصد از ماده و انرژي جهان تاريك است. دانشمندان در واقع حدود ۵ درصد از بودجه ماده و انرژي كيهاني را شناخته‌اند. با اين‌ حال انتظار مي‌رود تلسكوپ اقليدس بتواند بخشي از پيچيدگي‌هاي جهان تاريك را بررسي كند.

تصاوير جديدي كه در ادامه بررسي مي‌كنيم از رصدهاي اوليه تلسكوپ اقليدس هستند. ولي نشان مي‌دهند كه تلسكوپ اقليدس نه تنها از عهده اين وظيفه برمي‌آيد، بلكه ممكن است فراتر از انتظارهاي اوليه دانشمندان عمل كند. پنج تصوير جديد منتشرشده توسط تيم تلسكوپ اقليدس حداقل چهار برابر واضح‌تر از تصاوير گرفته‌شده توسط تلسكوپ‌هاي زميني هستند. اين تصاوير بخش‌هاي وسيعي از آسمان را با عمق بي‌نظير نمايش مي‌دهند.

تلسكوپ اقليدس با استفاده از يك دوربين ۶۰۰ مگاپيكسلي كه اهداف آسماني را در نور مرئي مشاهده مي‌كند و يك طيف سنج مادون قرمز نزديك، به جهان دور نگاه مي‌كند.

«جوزف اشباخر»، مديركل آژانس فضايي اروپا (ESA) گفت: «اقليدس مناطق ستاره‌ساز را با جزئيات بي‌سابقه‌اي نشان مي‌دهد و ۳۰۰ هزار جرم جديد را در يك عكس به تصوير كشيده است، از جمله سياره‌هاي آزاد شناور كه چهار برابر مشتري جرم دارند. تلسكوپ اقليدس در طول ماموريت خود به ما كمك مي‌كند تا درك بهتري از جهان، ماده تشكيل‌دهنده آن و نحوه گسترش و تكامل آن در طول تاريخ كيهاني به‌دست آوريم.»

«كارول ماندل»، ستاره‌شناس،‌ اضافه كرد: « تلسكوپ اقليدس كارآگاه تاريك است. اين يك ماموريت باورنكردني است كه سال گذشته پرتاب شد و قرار است به اين سوال بزرگ پاسخ دهد كه ۹۵درصد كيهان چيست كه ما آن را درك نمي‌كنيم؟»

تصاوير تلسكوپ اقليدس

«مارك كراپر»، محقق دانشگاه لندن، به مدت ۱۶ سال رهبري تيم سازنده ابزار نوري تلسكوپ اقليدس را بر عهده داشت. او در گفتگو با سايت space.com اظهار داشت: «واقعا شگفت‌انگيز است. من مدت طولاني روي اقليدس كار كرده‌ام، حدود يك سوم از دوران حرفه‌اي‌ام و شبيه‌سازي‌هاي دقيقي از نتايج موردانتظار داشتيم. بايد بگويم اين تصاوير جديد كاملا فراتر از انتظار هستند. اين‌ها بزرگ‌ترين تصاويري از كيهان هستند كه تاكنون از فضا گرفته شده‌اند و بخش‌هاي بزرگي از آسمان را با جزئيات دقيق پوشش مي‌دهند. اين تصاوير پتانسيل گسترده تلسكوپ اقليدس را نشان مي‌دهند، از كشف سياره‌هاي جديد تا بررسي خوشه‌هاي وسيع كهكشان‌ها.»

آبل ۲۳۹۰

يكي از تصاويري كه كراپر را تحت‌ تاثير قرار داد آبل ۲۳۹۰ بود. آبل ۲۳۹۰ مجموعه‌اي از كهكشان‌هاي غول‌پيكر شبيه كهكشان راه شيري است كه در فاصله ۲.۷ ميليارد سال نوري از زمين در صورت فلكي اسب بزرگ (پگاسوس) قرار دارد. اين تصوير شامل ۵۰ هزار كهكشان خيره‌كننده با جزئيات دقيق است و نور درون‌خوشه‌اي را كه از ستاره‌هاي آبل ۲۳۹۰ مي‌آيد نشان مي‌دهد.

اين ستاره‌ها به‌ دليل فعل و انفعال‌هاي گرانشي شديد كهكشان مادر خود با ساير كهكشان‌هاي خوشه از آن جدا شده‌اند. اين نور درون‌خوشه‌اي مي‌تواند به آشكار كردن توزيع ماده تاريك نيز كمك كند.

كمان‌ها و چرخش‌هاي درهم‌ريخته پس‌زمينه در اين تصوير براي دانشمنداني كه ماده تاريك را بررسي مي‌كنند بسيار جالب هستند. آن‌ها در واقع نور كهكشان‌هاي دوردستي هستند كه به دليل تاثير ماده تاريك بين آن‌ها و تلسكوپ اقليدس دچار همگرايي گرانشي شده‌اند يا تاب برداشته‌اند.

«جيسون رودز»، دانشمند آزمايشگاه پيش‌رانش جت (JPL) ناسا مي‌گويد: «يكي از چيزهايي كه مي‌بينيم اين كمان‌هاي غول‌پيكر هستند، كمان‌هاي يك‌دستي كه شكل منحني دارند. آن‌ها در واقع كهكشان‌هاي بسيار دور هستند كه شكل‌‌شان به‌ دليل گرانش ماده تاريك موجود در خوشه به‌ شدت تحريف شده است. بعضي از اين كمان‌ها حتي تصاوير متعددي از يك كهكشان بسيار دور هستند.»

درجه كم همگرايي گرانشي يا ريزهمگرايي گرانشي كه براي كهكشان‌هاي منفرد ديده نمي‌شود اما مي‌توان آن را از نظر آماري براي مجموعه وسيعي از كهكشان‌ها محاسبه كرد، به‌ طور خاص به شكار ماده كمك مي‌كند.

كراپر مي‌گويد: «قوي‌ترين راه براي اندازه‌گيري انرژي تاريك و ماده تاريك استفاده از كمان‌هاي بزرگ كهكشان‌ها نيست، بلكه استفاده از اعوجاج‌هاي كوچك تك تك كهكشان‌ها در ميدان ديد وسيع تلسكوپ اقليدس است. بايد ۱.۵ تا ۲ ميليارد كهكشان داشته باشيم و آن‌ها را با هم ميانگين بگيريم تا بفهميم آيا چيزي در آن قسمت از آسمان وجود دارد كه ماده تاريك باعث ايجاد اعوجاج شده است يا نه. اقليدس بايد آسمان زيادي را ببيند، زيرا اين اعوجاج‌ها بسيار كوچك هستند.»

آبل ۲۷۶۴

تصاوير جديد تلسكوپ اقليدس همچنين شامل نمايي از يك خوشه كهكشاني ديگر به نام آبل ۲۷۶۴ است كه در فاصله حدود يك ميليارد سال نوري از زمين در منطقه‌اي متراكم از فضا قرار دارد.

«حكيم آتك» از موسسه اخترفيزيك پاريس توضيح مي‌دهد: «در اين تصوير زيباي تلسكوپ اقليدس چيزهاي جالب زيادي مي‌بينيم. به‌ ويژه، يك خوشه كهكشاني عظيم را در گوشه سمت راست بالاي تصوير مي‌بينيم. اين خوشه حاوي ده‌ها كهكشان عظيم است كه دور يك هاله ماده تاريك مي‌چرخند.»

آتك ادامه داد: «علاوه‌ بر اين خوشه كهكشاني، تراكم چشمگيري از منابع را در اين تصوير مي‌بينيم. اين همان چيزي است كه آن را منطقه خالي مي‌ناميم، زيرا نشان‌دهنده توزيع بسيار گسترده كهكشان‌ها در جهان است. اين بخش از آسمان فقط از يك جهت تصويربرداري شده است و در ادامه ماموريت ۳۰ هزار بار ديگر نقشه‌برداري خواهد شد.»

نماي نزديك از آبل ۲۷۴۶ نشان مي‌دهد كه خوشه‌هاي كهكشاني همچنين حاوي اجرام درخشاني هستند كه توسط خطاهاي خاص در داده‌ها كه به‌ عنوان پره‌هاي پراش شناخته مي‌شوند، مشخص شده‌اند.

ستاره‌هاي ديگر در كهكشان راه شيري كه به تلسكوپ اقليدس نزديك‌تر هستند نيز ديده مي‌شوند و به‌ دليل نزديكي نسبي‌شان، بسيار درخشان به نظر مي‌رسند. يكي از اين ستاره‌ها V*BP-Phoenicis است. اين ستاره خاص به‌ قدري در آسمان شب روشن است كه تقريبا با چشم غيرمسلح مي‌توان آن را ديد.

كراپر توضيح مي‌دهد كه پراش منابع نزديك و روشن اجتناب‌ناپذير است ،زيرا از برهمكنش نور با ساختارهاي نگهدارنده عدسي‌ها در تلسكوپ ناشي مي‌شود. با اين‌ حال، اين موضوع بر دقت اقليدس تاثيري ندارد.

كراپر گفت: «براي دستيابي به هدف اصلي، يعني درك بهتر انرژي تاريك و ماده تاريك، اندازه‌گيري‌هاي اقليدس بايد بسيار دقيق باشد. اين امر مستلزم دوربيني است كه كاملا ثابت و قابل‌ كنترل باشد. دوربيني كه ما توسعه داده‌ايم نه‌تنها تصاوير زيبايي مي‌گيرد، بلكه كمك مي‌كند به سوال‌هاي اساسي درباره نقش انرژي تاريك و ماده تاريك در تكامل جهان پاسخ دهيم.»

وقتي تلسكوپ اقليدس بررسي اصلي خود را آغاز كند، حدود يك سوم آسمان را براي تصويربرداري از هزاران خوشه كهكشاني مشابه آبل ۲۳۹۰ و آبل ۲۷۶۴ كه مي‌توانند جرمي معادل حدود ۱۰ تريليون خورشيد داشته باشند، اسكن خواهد كرد.

ميدان ديد گسترده اقليدس اين خوشه‌ها را به‌ طور كامل به تصوير مي‌كشد و امكان مقايسه آن‌ها را با كهكشان‌هاي پس‌ زمينه فراهم مي‌كند. اين اطلاعات حياتي درباره خواص ماده تاريك و انرژي تاريك در اختيار دانشمندان قرار خواهد داد. آتك معتقد است كه با كمك اين تصوير مي‌توانيم بعضي از نادرترين اجرام جهان را به‌ لطف ميدان ديد وسيع اقليدس شناسايي كنيم.

او گفت: «مي‌توانيم بعضي از درخشان‌ترين و پرجرم‌ترين كهكشان‌ها را در كيهان اوليه شناسايي كنيم. به‌لطف آن همچنين مي‌توانيم بررسي كنيم كه چگونه اين اجرام، همراه با سياه‌چاله‌هاي بزرگ، به شكل‌گيري كل جهان كمك كرده‌اند.»

تلسكوپ اقليدس همچنين دانشمندان را قادر خواهد كرد تا بعضي از دورترين كهكشان‌هايي را كه در دوران تاريك اوليه كيهاني وجود داشته‌اند ببينند. اين دوران ۷۰۰ ميليون سال پس از انفجار بزرگ، زماني كه جهان تقريبا ۵درصد از سن كنوني خود بود، رخ داده است. چنين اطلاعاتي به محققان كمك مي‌كند تا چگونگي شكل‌گيري اولين كهكشان‌ها را تعيين كنند.»

تلسكوپ 150 ميلي‌متري جي‌اس‌او مدل GSO GS500

قابل حمل، سبك وزن و مقرون به صرفه

اين تلسكوپ نيوتني نسبت كانوني سريعي را ارائه مي دهد كه براي مشاهده نماهاي ميدان وسيع اجرام اعماق آسمان ايده آل است. فاصله كانوني كوتاه 750 ميلي متري، طول لوله را تا  ۶۹ سانت جمع و جور  كرده است و امكان قابليت جابجايي آسانرا فراهم كرده است. 

با وزن كلي تنها ۶ كيلوگرم (با تمام لوازم جانبي موجود)، اين اسكوپ براي استفاده با پايه‌هاي استوايي نسبتا كوچك و دقيق مانند Celestron AVX، Skywatcher HEQ-5 يا Orion Sirius ايده‌آل است. و با قيمتي بسيار كمتر از يك تلسكوپ شكستي كوچك ED يك جايگزين اقتصادي براي عكاسان نجومي و رصدگراني است كه قصد داشتن تلسكوپي با دهانه بزرگ و قيمت نسبتا ارزان را دارند.

اپتيك سريع و دقيق

آينه اصلي 6 اينچي f/5 از شيشه با جنس BK7 (عدسي بوروسيليكات Schott BK7) براي پايداري حرارتي بيشتر ساخته شده است. BK7 از نظر ويژگي‌هاي حرارتي بسيار برتر از شيشه‌هاي معمولي‌تر است.  اين شيشه‌ در محصولات مصرفي مانند ظروف پخت و پز استفاده مي‌شود  و در بسياري از تلسكوپ‌هاي بازتابي در اين محدوده قيمت استفاده مي‌شود. 

آينه اصلي با لايه نازكي از آلومينيوم تقويت شده تا حداقل 92% بازتاب داشته باشد و  براي دوام با يك لايه محافظ SiO2 (كوارتز) پوشيده شده است. آينه اوليه در مقري با شش پيچ تنظيم كننده  در پشت لوله نصب شده است تا در صورت نياز تنظيم شود. مركز آينه اصلي براي علامت گذاري شده است تا در صورت نياز به هم‌خطي با آينه ثانويه به راحتي انجام شود.

فوكوسر و لوازم جانبي

فوكوسر 2 اينچي تك سرعته مستحكم كريفورد تقريباً هر دوربين يا چشمي سبك وزني را به خوبي كنترل مي كند. همچنين داراي يك پيچ قفل حركت است كه به شما امكان مي دهد بارهاي سنگين‌تر را به خوبي مهار كنيد. پيچ‌هاي بزرگ و عاجدار تنظيم فوكوس (وضوح تصوير) حتي در زماني كه در هواي سرد و با دستكش در حال رصد هستيد به خوبي در دستان شما قرار مي‌گيرند و به راحتي كار مي‌كنند.  

لوله متحرك فوكوسر به گونه اي طراحي شده است كه حداقل سايش و فرسايش را داشته باشد و 40 ميلي‌متر حركت فوكوس را ارائه مي‌كند. روي آن اندازه‌گذاري و مدرج است تا بازگشت به موقعيت درست فوكوس را در زمان رصد آسان كند.

تلسكوپ 150 ميلي‌متري جي‌اس‌او  يك آداپتور چشمي 1.25 اينچي دارد تا بتوانيد چشمي‌ها و لوازم جانبي 1.25 اينچي را نصب كنيد. علاوه بر اين يك لوله افزاينده 2 اينچي به طول 35 ميلي متر دارد كه به شما امكان مي دهد هنگام استفاده از تلسكوپ با چشمي 1.25 يا 2 اينچي فوكوس كنيد.

لوله تلسكوپ و حلقه هاي نصب

لوله اين تلسكوپ بازتابي نيوتني از ورق فولاد نورد شده  ساخت هشده  تا پايداري دما در آن عالي باشد.  و براي محافظت و استحكام بيشتر انتهاي آن با صفحه آلومينيومي فرزكاري شده  پوشانده شده است. براي دهانه تلسكوپ نيز يك درپوش گرد و غبار درنظرگرفته شده است. لوله تلسكوپ همچنين داراي دو حلقه اتصال از جنس آلومينيوم دايكاست لولايي براي محافظت از بدنه لوله است. 

قسمت پاييني حلقه ها داراي سوراخ هاي رزوه شده براي نصب صفحه اتصال به مقر از نوع Vixen است. لوله تلسكوپ همچنين داراي پوشش رنگ كوره‌اي سفيد، براق و زيبا است و از داخل نيز  يك پوشش  مشكي مات براي كاهش انعكاس نورهاي سرگردان و افزايش كنتراست تصوير دارد. بزرگترين قطر لوله 7 اينچ (۱۷۰ ميليمتر)، و طول كلي آن ۶۸ سانتي‌متر است. لوله كمي از محل قرارگيري فوكوسر بلند‌تر است تا نورهاي پراكنده وارد فوكوسر نشوند و كنتراست تصوير را كاهش ندهد.

تلسكوپ 150 ميلي‌متري جي‌اس‌او مدل GSO GS500 در رده  تلسكوپهاي متوسط بازتابي است .آينه اوليه آن ساختار سهموي دارد كه از خطاي كروي كمتري نسبت به تلسكوپهاي ديگر برخوردار است. ۳۳٪ قدرت گردآوري نور آن نسبت به مدل  ۱۳۰ ميلي متر و ۷۲٪ بيشتر از مدل ۱۱۴ ميلي‌متر هم خانواده اش است  اين تلسكوپ با قيمتي بسيار مناسب براي دوستداران نجوم عرضه مي گردد.

اين تلسكوپ بازتابي نيوتني همه كاره، نورگيري فراوان و پايداري بالا را براي اخترشناسان آماتور مبتدي و با تجربه‌تر با قيمتي نسبتا ارزان فراهم مي‌كند. با دهانه بزرگ 150 ميلي‌متري خود چنان نور زيادي را جمع‌آوري مي‌كند كه اجرام اعماق فضا مانند سحابي حلقه در صورت فلكي شلياق يا سحابي دمبل Dumbbell Nebula به زيبايي قابل مشاهده مي‌شوند و خوشه‌هاي ستاره‌اي كروي مانند مسيه ۱۳ NGC 6205 كه با چشم غير مسلح يا تلسكوپ‌هاي كوچك يك ستاره منفرد ديده مي‌شوند از درون تلسكوپ ۱۵۰ ميلي‌متري اسكاي واچر به انبوهي از ستاره هايي در كنار هم تبديل مي‌شوند.

رصد سياره‌اي جزئيات زيادي را در تصاوير زحل، مشتري، زهره و مريخ ارائه مي‌كند. نسبت كانوني f5 به اين معني است كه تلسكوپ ۱۵۰ ميلي‌متري اسكاي واچر در كلاس تلسكوپ هاي نيوتني "سريع" قرار مي گيرد. بنابراين اين تلسكوپ براي عكاسي نجومي مناسب است. ميزان جمع آوري نور اين تلسكوپ 460 برابر بيشتر از چشم غير مسلح است.

ويژگي هاي تلسكوپ 150 ميلي‌متري جي‌اس‌او مدل GSO GS500

• تلسكوپ بازتابي-نيوتوني با دهانه ۱۵۰ ميلي‌متري (۶ اينچي)
• با فاصله كانوني 750 ميلي‌متر و نسبت كانوني f5
• با توانايي رسيدن به حداكثر بزرگنمايي 300 برابر
• كيفيت اُپتيكي بالا – تصاويري روشن و شفاف بويژه در رصد ماه و سيارات
• مناسب رصد خوشه‌هاي ستاره‌اي، سحابي‌ها، كهكشان‌ها و ساير اجرام آسمان شب
• با نسبت كانوني f/5 مناسب براي عكاسي نجومي از اجرام اعماق آسمان شب
• توان گردآوري نور 460 برابر چشم انسان و 33 درصد بيشتر از مدل 130 ميلي‌متر
• تلسكوپي مقرون به صرفه با توجه به كيفيت و بزرگي دهانه تلسكوپ
• بدنه مستحكم آهني با پوشش رنگ الكترواستاتيك
• مجهز به فوكوسر بسيار دفيق 1:10 ميكرو كريفورد M-CRF: Micro Crayford Focuser
• دراي صفحه اتصال ويكسن دم-چلچله‌اي ۳۰ سانتيمتري
• صفحه اتصال ساخته شده با ماشينكاري دقيق آلومينيوم با فرآيند آنودايز
• همراه با دو حلقه اتصال دور لوله براي محافظت و نصب سريع
• داراي درپوش محافظ دهانه تلسكوپ و دراي جوينده 6×30
• ساخت شركت تايواني جي‌اس‌او GSO: Guan Sheng Optical
• انتخابي عالي براي شروع رصد – ايده‌آل براي تازه‌كاران و مناسب كاربران متوسط
• قابليت نصب روي انواع مقر‌ها و سه‌پايه‌ها، به ويژه مقرهاي استوايي EQ

گروه دورادو 

گروه دورادو مجموعه ديگري از كهكشان‌هاي تصويربرداري‌شده توسط اقليدس است كه در فاصله حدود ۶۲ ميليون سال نوري از ما قرار دارد. دورادو يكي از غني‌ترين گروه‌هاي كهكشاني است كه در نيمكره جنوبي قابل‌ مشاهده است.

«كارينا وگل» از رصدخانه استراسبورگ گفت: «يك گروه كهكشاني معمولا شامل تعداد زيادي كهكشان است، ولي كمي كوچك‌تر از يك خوشه كهكشاني بزرگ است. در اين تصوير مي‌توانيم دو عضو اصلي آن را در مركز ببينيم. آن‌ها دو كهكشان بيضوي بزرگ و قديمي‌تر هستند و مي‌بينيم كه با يكديگر تعامل دارند. بنابراين، تكامل كهكشان را همان‌ طور كه در حال وقوع است مي‌بينيم. اين تصوير اين نوع از تكامل كهكشان را به زيبايي به نمايش مي‌گذارد.»

تلسكوپ اقليدس در اين تصوير از گروه دورادو يك برخورد مداوم را بين دو كهكشان ثبت كرده است. اين فعل و انفعال دنباله‌هايي طولاني مملو از ستاره‌ها و گازها باقي مي‌گذارد كه با جزئيات قابل‌ مشاهده است. دورادو سوژه جالبي براي اقليدس است. زيرا جوان‌تر از ساير خوشه‌هاي كهكشاني است و چند كهكشان تشكيل‌دهنده آن هنوز در مرحله تشكيل ستاره هستند.

ساير كهكشان‌هاي دورادو نشانه‌هايي از ادغام‌هاي اخير را نشان مي‌دهند و بعضي ديگر هنوز در مرحله برخورد هستند. بنابراين بررسي اين گروه كهكشاني با كمك تلسكوپ اقليدس به دانشمندان كمك مي‌كند چگونگي تكامل كهكشان‌ها را در هاله‌هاي عظيم ماده تاريك درك كنند. تصوير دورادو همچنين تطبيق‌پذيري اقليدس را در تصويربرداري از انواع مختلف گروه‌بندي كهكشاني نشان مي‌دهد.

NGC 6744

اين تطبيق‌پذيري در تصوير منتشرشده از كهكشان NGC 6744 نيز نمايان است. اين كهكشان همسان راه شيري در فاصله ۳۰ ميليون سال نوري قرار دارد و يكي از بزرگ‌ترين كهكشان‌هاي مارپيچي در كيهان مجاور ما محسوب مي‌شود.

ميدان ديد وسيع تلسكوپ اقليدس به آن اجازه مي‌دهد تا كل NGC 6744 را به تصوير بكشد و به اين ترتيب مطالعه كهكشان‌ها را تسهيل كند. با اين‌ حال، بدان معنا نيست كه جزئيات دقيق اين كهكشان‌ها را از دست خواهد داد.

اگر تصوير را بزرگنمايي كنيم، اختلالي در يكي از بازوهاي مارپيچ NGC 6744 مي‌بينيم. همچنين بيرون‌زدگي‌هاي پرمانند ساير ويژگي‌هاي كهكشان مثل گاز، غبار و ستاره‌ها را مي‌بينيم.

بازوهاي مارپيچي براي تشكيل ستاره‌ها مهم هستند. زيرا اين ساختارها گاز و غبار را به هم مي‌كوبند و متراكم مي‌كنند و باعث تشكيل ستاره در امتداد خود مي‌شوند. بيرون‌زدگي‌هاي پرمانندي كه در تصاوير ديده مي‌شوند، زماني شكل مي‌گيرند كه پيچ‌خوردن كهكشان‌ها شديد باشد. بنابراين اين تصوير كمك مي‌كند درك كنيم كه چرا كهكشان‌هاي مارپيچ چنين ظاهري دارند.

دقت تلسكوپ اقليدس اين امكان را براي اخترشناسان فراهم مي‌كند تا ستاره‌هاي اين كهكشان را بشمارند و همچنين توزيع غباري را كه به‌ عنوان بلوك‌هاي سازنده نسل بعدي ستاره‌ها در NGC 6744 عمل مي‌كنند، تعيين كنند.

تشكيل ستاره روش اصلي كهكشان‌ها براي رشد است و بنابراين نحوه تكامل جهان را تعيين مي‌كند. در نتيجه چنين تحقيق‌هايي مي‌تواند به دانشمندان كمك كند تا درك كنند كه چرا جهان امروزي چنين ظاهري دارد.

«فرانچسكا آنيبالي» از موسسه ملي اخترفيزيك (INAF) گفت:‌ «آنچه درباره تلسكوپ اقليدس شگفت‌انگيز است، امكان تصويربرداري از كل كهكشان با ساختار مارپيچي زيبا و همچنين آشكاركردن جزئيات دقيق فقط با يك عكس است. اگر چه معمولا نماي دقيقي از بخش‌هاي كوچكي از مناطق ستاره‌ساز داريم، داشتن چنين نماي دقيقي از كل كهكشان و همه مناطق ستاره‌ساز بسيار نادر است. با كمك اين نوع از مجموعه داده‌ها مي‌توانيم فيزيك ساختار مارپيچي و ارتباط با جدايي را درك كنيم، چيزي كه هنوز به‌ طور كامل درك نشده است. بنابراين اين مطالعات به ما كمك مي‌كنند تا بفهميم چرا جهان در حال حاضر اين‌ طور به نظر مي‌رسد.»

مسيه ۷۸

تصوير آخر مسيه ۷۸ را نشان مي‌دهد كه يك نوزادگاه ستاره‌اي در فاصله ۱۳۰۰ سال نوري در صورت فلكي شكارچي است. مسيه ۷۸ در پوشش ضخيمي از گاز و غبار با رنگ‌هاي قرمز و صورتي درخشان قرار دارد كه در تصوير گرفته‌شده شگفت‌انگيز به‌ نظر مي‌رسد.

اين اولين باري نيست كه مسيه ۷۸ توسط تلسكوپ‌ها مورد مطالعه قرار مي‌گيرد. با اين‌ حال، هيچ كدام از عكس‌هاي قبلي آن را با چنين عرض، عمق يا سطح جزئياتي نشان نداده‌اند.

«ماروسا زرجال» از موسسه IAC گفت: «چنين ميدان ديد وسيعي ما را قادر كرده است كه براي اولين بار اجرام با جرم بسيار كم را با جزئيات كامل مطالعه كنيم. اين بسيار منحصربه‌فرد است، زيرا قبلا امكان‌پذير نبود. تلسكوپ اقليدس به‌ لطف دستگاه تصويربرداري مادون قرمز خود توانست از ميان گاز و غبار ستاره‌ساز مسيه ۷۸ به آن نگاه كند. نور مادون قرمز توسط گاز و غبار غليظي كه طول موج نوري تابش الكترومغناطيسي را مسدود مي‌كند جذب نمي‎‌شود.»

«جري ژانگ» نيز گفت: «اقليدس تنها تلسكوپ فضايي با ميدان ديد وسيع است كه طول موج‌هاي نزديك به مادون قرمز را كه مي‌تواند به غبار و گازهاي متراكم نفوذ كند، پوشش مي‌دهد. دوربين مادون قرمز اقليدس به‌ قدري حساس است كه براي اولين بار مناطق پنهان شكل‌گيري ستاره‌ها را آشكار كرده است. تلسكوپ اقليدس تنها با يك عكس نيم ميليون جرم از جمله كهكشان‌ها و ستاره‌ها را كشف كرده است.»

نماي نزديك از متراكم‌ترين منطقه نوزادگاه ستاره‌اي گاز و غبار صورتي غليظ را نشان مي‌دهد كه ستاره‌هاي نوپا درون آن قرار گرفته‌اند.

تلسكوپ اقليدس به‌ قدري به نور فروسرخ حساس است كه چيزي بيشتر از ستاره‌هاي نوزاد را مي‌بيند. تلسكوپ اقلديس همچنين مي‌تواند سياره‌هاي تازه شكل‌گرفته را در مسيه ۷۸ شناسايي كند. اين اولين باري است كه اخترشناسان مي‌توانند اجرام زيرستاره‌اي مثل سياره‌هاي اندازه مشتري را در ابرهاي تاريك گاز و غبار مسيه ۷۸ ببينند.

تصوير مسيه ۷۸ در كمال شگفتي ۳۰ هزار جرم جديد را نشان مي‌دهد و گواهي بر توانايي اقليدس در شناسايي سياره‌هاي غول‌پيكر گازي، سياره‌هاي آزاد شناور يا سركشي است كه از اطراف ستاره‌هاي مادر و كوتوله‌هاي قهوه‌اي يا ستاره‌هاي شكست‌خورده به بيرون پرتاب شده‌اند.

زرجال اضافه كرد: «با كمك اين تصاوير تلسكوپ اقليدس مي‌توانيم تعداد ستاره‌هاي تازه‌ تشكيل شده و همچنين تعداد اجرامي را كه جرم كمتري نسبت به ستاره‌هايي مانند كوتوله‌هاي قهوه‌اي دارند، مطالعه كنيم. همچنين علاقه‌منديم بفهميم آن‌ها چگونه شكل مي‌گيرند و در طول زمان تكامل مي‌يابند. هيجان‌انگيزترين بخش اجرامي هستند كه چند برابر مشتري جرم دارند. آن‌ها اجرام شناور آزاد نام دارند.»

در نماي نزديك از مسيه ۷۸، حفره‌اي ديده مي‌شود كه به‌دليل پرتوهاي فرابنفش و بادهاي ستاره‌اي قدرتمندي كه توسط ستاره‌هاي نوزاد دميده شده‌اند، در گاز و غبار غليظ اين نوزادگاه ستاره‌ها ايجاد شده است.

آيا بايد منتظر تصاوير بهتر از تلسكوپ اقليدس باشيم؟

آيا اين تصاوير واقعا نشان مي‌دهند كه تلسكوپ اقليدس به پتانسيل خود عمل مي‌كند؟ براي كراپر كه بيش از يك دهه و نيم را به اين تلسكوپ فضايي اختصاص داده است و يكي از نويسنده‌هاي چند مقاله علمي درباره آن است، پاسخ يك بله محكم است.

او گفت: «اين تصاوير واقعا زيبا هستند. نمي‌توانم باور كنم كه ابزارهاي مادون قرمز و نوري تلسكوپ اقليدس چقدر توانا و پيچيده هستند. آن‌ها كاملا فراتر از انتظار عمل كرده‌اند. من خيلي هيجان‌زده هستم.»

اين تصاوير بخشي از رصدهاي اوليه تلسكوپ اقليدس هستند و بنابراين فقط قسمت كوچكي از مشاهده‌هايي را نشان مي‌دهند كه اين تلسكوپ طي 6 سال آينده در طول ماموريت خود انجام خواهد داد. اولين نتايج علمي از داده‌هاي جمع‌آوري شده توسط تلسكوپ فضايي اقليدس هنوز منتشر نشده است.

نتيجه

كراپر گفت: «بهترين‌ها قطعا در راه هستند. اينطور فكر كنيد: اين تصاوير فقط در يك روز، ۲۴ ساعت رصد، ايجاد شده‌اند. تلسكوپ اقليدس اكنون هفته‌ها مشغول مشاهده بوده است و 6 سال ديگر در راه است. تلسكوپ اقليدس تحول بزرگي در ستاره شناسي ايجاد خواهد كرد.» طبق گزارش سازماني آژانس فضايي اروپا، انتشار داده بعدي تلسكوپ اقليدس در مارس ۲۰۲۵ خواهد بود.

اگر به رصد آسمان و كهكشان ها علاقمند هستيد مي توانيد با خريد تلسكوپ به اين روياي خود جامعه عمل بپوشانيد. شما مي توانيد با خريد تلسكوپ در سايت موسسه طبيعت آسمان شب بهترين قيمت و كيفيت را تجربه مي كنيد.

منبع: سايت موسسه طبيعت آسمان شب و تصاوير خيره‌كننده تلسكوپ اقليدس كارآگاه جهان تاريك