۹ تلسكوپي كه مشاهده فضا را متحول خواهند كرد
با وجود ابرها و نورهاي خيرهكننده، دورنماي آسمان از زمين هميشه خوب بوده است. با اين حال، با اختراع تلسكوپ در دهه ۱۶۰۰، آنچه ميتوانستيم ببينيم تغيير كرد و از آن زمان بهشدت بهبود يافته است. از تلسكوپهاي اشعه ايكس گرفته تا تلسكـوپ فضايي هابل كه دور زمين ميچرخد، حتي باور كردن آنچه امروزه ميتوانيم ببينيم سخت است.
تلسكـوپها با وجود تمام دستاوردهايي كه داشتهاند، هنوز در ابتداي راه هستند. به لطف نسل جديدي از تلسكوپهاي عظيم كه از آينههاي بزرگ، اپتيك تطبيقي و ترفندهاي ديگر براي نگاه كردن به اعماق آسمان و گذشته دور استفاده ميكنند، بايد منتظر تحولي عظيم در حوزه نجوم باشيم.
پروژههاي ميليارد دلاري مختلف، از جمله تلسكـوپ سي متري هاوايي و تلسكوپ فضايي جيمز وب كه احتمال ميرود جانشين هابل شود، سالها است كه مشغول رصد فضا هستند.
بزرگترين تلسكـوپهاي زميني امروزي از آينههايي با قطر ۱۰ متر (۳۲.۸ فوت) استفاده ميكنند. با اين حال آينه ۲.۴ متري هابل عملكرد بهتري دارد. زيرا بالاي جو كه نور را براي ناظران روي سطح زمين منحرف ميكند، قرار گرفته است.
نسل بعدي تلسكـوپها با آينههاي بزرگتر و همچنين اپتيكهاي تطبيقي (استفاده از آينههاي انعطافپذير و كنترلشده توسط كامپيوتر براي تنظيم اعوجاج جوي در زمان واقعي)، قويتر خواهند بود.
مثلا تلسكـوپ غولپيكر ماژلان در شيلي ۱۰ برابر قدرتمندتر از هابل خواهد بود. در حاليكه تلسكـوپ بس بزرگ اروپايي از مجموع همه تلسكوپهاي ۱۰ متري موجود روي زمين نور بيشتري جمعآوري خواهد كرد.
تلسكـوپهايي كه در ادامه معرفي ميكنيم تحول عظيمي در مشاهده فضا و علم نجوم ايجاد خواهند كرد. بعضي از آنها هنوز تكميل نشدهاند و بعضي ديگر با مشكلاتي روبهرو شدهاند كه توسعه آنها را به تاخير انداخته است. با اين حال بعيد نيست كه يكي از آنها به اندازه هابل در سال ۱۹۹۰ انقلابي باشد. با ما همراه باشيد.
1. تلسكوپ راديويي مركات (آفريقاي جنوبي)
مركات، حساسترين تلسكوپ راديويي جهان، مجموعهاي از ۶۴ بشقاب با ۲ هزار آنتن است كه در شمال استان كيپ آفريقاي جنوبي قرار دارد. اين بشقابها ۱۳.۵ متر قطر دارند و همراه با هم بهعنوان يك تلسكوپ غولپيكر براي جمعآوري سيگنالهاي راديويي از فضا و ترجمه آنها عمل ميكنند.
ستارهشناسان از روي اين دادهها تصاويري از سيگنالهاي راديويي ايجاد ميكنند. طبق بيانيه رصدخانه نجوم راديويي آفريقاي جنوبي، مركات به ساخت تصاوير بسيار دقيق از آسمان راديويي، از جمله بهترين منظره موجود از مركز كهكشان راه شيري كمك زيادي ميكند.
«فرهاد يوسفزاده» از دانشگاه نورث وسترن ميگويد: «مركات نمايي بينظير از اين منطقه منحصربهفرد كهكشان ما ارائه ميدهد. اين يك دستاورد استثنايي است. آنها ابزاري ساختهاند كه اخترشناسان سراسر دنيا به آن غبطه ميخورند و در سالهاي آينده بسيار موردتقاضا خواهد بود.»
سيستم تلسكوپ آفريقاي جنوبي بخشي از آرايه كيلومتر مربعي بين قارهاي (SKA) واقع در استراليا خواهد شد. SKA پروژهاي شامل چند راديو تلسكـوپ بين اين دو كشور است كه مساحت نهايي آن يك كيلومتر مربع خواهد بود.
2. تلسكوپ بسبزرگ اروپايي (شيلي)
تلسكـوپ بسبزرگ اروپايي پس از تكميل، بزرگترين تلسكوپ روي زمين خواهد بود. صحراي آتاكاماي شيلي خشكترين مكان روي زمين است. اين منطقه تقريبا هيچ بارندگي، پوشش گياهي و آلودگي نوري ندارد و براي رصد آسمان ايدهآل است.
رصدخانه لاسيا و پارانال اتحاديه اروپا و چند پروژه نجوم راديويي در اين صحرا قرار دارند و به زودي تلسكـوپ بسبزرگ اروپايي يا E-ELT نيز به آنها خواهد پيوست. اين پروژه در ژوئن ۲۰۱۴ با مسطح كردن بخشي از سرو آرمازونس، كوهي به ارتفاع ۱۰ هزار فوت در شمال شيلي، كليد خورد. سپس در مي ۲۰۱۷، ساخت تلسكوپ و گنبد آغاز شد.
E-ELT كه قرار است در سال ۲۰۲۴ فعاليت خود را شروع كند، با آينه اصلي ۳۹ متري خود بزرگترين تلسكوپ روي زمين خواهد بود. آينه بزرگ E-ELT از ۷۹۸ شش ضلعي به ابعاد ۱.۴ متر تشكيل شده است و آن را قادر ميكند تا ۱۳ برابر بيشتر از تلسكـوپهاي امروزي نور جمعآوري كند تا سيارههاي فراخورشيدي، انرژي تاريك و ساير اسرار كيهان را كشف كند.
رصدخانه جنوبي اروپا گزارش داد: «علاوه بر اين موارد، اخترشناسان خود را براي يافتههاي غيرمنتظره نيز آماده كردهاند. اكتشافهاي جديد E-ELT قطعا سوالهاي جديد و غيرقابل پيشبيني ايجاد خواهد كرد.»
3. تلسكوپ غولپيكر ماژلان (شيلي)
تلسكوپ غولپيكر ماژلان (GMT) در رصدخانه لاس كامپاناس در جنوب آتاكاما در حال ساخت است و آسمان را براي يافتن حيات بيگانه در جهانهاي دور بررسي خواهد كرد.
طراحي منحصربهفرد GMT شامل هفت آينه از بزرگترين آينههاي يكپارچه و سفت امروزي است. اين آينهها نور را روي هفت آينه ثانويه كوچكتر و انعطافپذير منعكس ميكنند. نور سپس به يك آينه اصلي مركزي منعكس شده و در نهايت وارد دوربينهاي تصويربرداري پيشرفته ميشود و مورد تجزيه و تحليل قرار ميگيرد.
GMTO (سازمان تلسكوپ غولپيكر ماژلان) توضيح ميدهد: «زير سطح هر آينه ثانويه صدها محرك وجود دارد كه به صورت مداوم آينهها را براي مقابله با تلاطم جوي تنظيم ميكنند. اين محركها كه توسط كامپيوترهاي پيشرفته كنترل ميشوند، ستارههاي چشمكزن را به نقاط روشن و ثابت تبديل ميكنند. به اين ترتيب، GMT تصاويري ۱۰ برابر واضحتر از هابل ارائه ميكند.»
GMT مانند بسياري از تلسكـوپهاي نسل بعدي تلاش خواهد كرد به آزاردهندهترين سوالهايي كه درباره كيهان داريم پاسخ دهد. مثلا دانشمندان از آن براي جستوجوي حيات بيگانه در سيارههاي فراخورشيدي، مطالعه چگونگي شكلگيري اولين كهكشانها، دليل وجود ماده تاريك و انرژي تاريك و وضعيت جهان هستي در چند تريليون سال آينده استفاده خواهند كرد.
4. تلسكوپ سي متري (هاوايي)
تلسكوپ سي متري علاوه بر همكاري با تلسكوپ فضايي جيمز وب، در جستوجوي ماده تاريك نيز خواهد بود. نام اين تلسكـوپ گوياي همه چيز است. قطر آينه آن سه برابر هر تلسكـوپي است كه امروزه استفاده ميشود و به دانشمندان اجازه ميدهد اجرام دورتر و كمنورتر را ببينند.
علاوه بر مطالعه تولد سيارهها، ستارهها و كهكشانها، اين پروژه اهدافي ديگري از جمله شناخت بيشتر ماده تاريك و انرژي تاريك، آشكار كردن ارتباط بين كهكشانها و سياهچالهها، كشف سيارههاي فراخورشيدي و جستوجوي حيات بيگانه دارد.
پروژه TMT در دهه ۱۹۹۰ آغاز شد و اميد ميرود مكمل قدرتمندي براي تلسكوپ فضايي جيمز وب در رديابي تكامل كهكشانها و شكلگيري سيارهها و ستارهها باشد.
اين تلسكـوپ به ۱۲ تلسكوپ غولپيكر ديگر خواهد پيوست كه بر فراز مائونا كيا، بلندترين كوه روي زمين از پايه تا قله قرار دارند. اين پروژه در سال ۲۰۱۴ تاييد نهايي را دريافت كرد، ولي خيلي زود به دليل اعتراض مردم بومي هاوايي متوقف شد. بوميهاي هاوايي از ساخت تلسكـوپهاي بيشتر روي كوهي كه مقدس تلقي ميشود بسيار آرزده خاطر بودند.
در اواخر سال ۲۰۱۵، دادگاه عالي هاوايي مجوز ساخت TMT را باطل كرد. در سپتامبر ۲۰۱۷، سازمان زمين و به تصويب مجوز ساخت راي داد كه باعث شد مخالفان درخواست تجديدنظر كنند. آخرين حكم، مجوز ساخت را تاييد كرد.
5. تلسكوپ سينوپتيك بزرگ (شيلي)
آينههاي بزرگتر تنها كليد ساخت يك تلسكوپ متحولكننده نيستند. قطر تلسكوپ بزرگ سينوپتيك فقط ۸.۴ متر است (كه باز هم بزرگ است) ولي آنچه را كه از نظر اندازه كم دارد با ميدان ديد و سرعت جبران ميكند.
به عنوان يك تلسكوپ پيمايشي، سينوپتيك به جاي تمركز بر اهداف منفرد براي بررسي كل آسمان شب طراحي شده است. سينوپتيك اين كار را هر چند شب يك بار انجام ميدهد و از بزرگترين دوربين ديجيتال روي زمين براي ضبط فيلمهاي رنگي و تايم لپس از آسمان استفاده ميكند.
اين دوربين ۳.۲ ميليارد پيكسلي كه تقريبا اندازه يك ماشين كوچك است، ميدان ديد بسيار وسيعي دارد و تصاويري را ثبت ميكند كه ۴۹ برابر مساحت ماه را پوشش ميدهند.
به گفته شركت LSST كه با همكاري وزارت انرژي ايالات متحده و بنياد ملي علوم در حال ساخت اين تلسكوپ است، اين يك قابليت كيفي جديد در نجوم اضافه خواهد كرد.
توسعهدهندگان اضافه كردند: «LSST نقشههاي سه بعدي بيسابقه اي از توزيع جرم در كيهان ارائه خواهد داد. نقشههايي كه به شناخت انرژي تاريك مرموز كه انبساط پرشتاب جهان را هدايت ميكند، كمك ميكنند. همچنين سرشماري كاملي از منظومه شمسي، از جمله سياركهاي بالقوه خطرناك به كوچكي ۱۰۰ متر، ارائه خواهد كرد.»
توضيحات در مورد محصول تلسكوپ بازتابي ۱۳۰ ميليمتري اسكايواچر
6. تلسكوپ فضايي جيمز وب
تلسكـوپ فضايي جيمز وب (JWST) مسئوليتهاي بزرگي بر دوش دارد. اين تلسكـوپ كه براي جانشيني هابل و تلسكوپ فروسرخ اسپيتزر طراحي شده است، در طول تقريبا ۲۰ سال برنامهريزي، انتظارها و هزينههاي بالايي را ايجاد كرده است.
تاريخ راهاندازي سال ۲۰۱۸ بود ولي آزمايش و ادغام اين تلسكوپ، آن را تا سال ۲۰۲۱ به تعويق انداخت. هزينه اين پروژه در سال ۲۰۱۱ از بودجه ۵ ميليارد دلاري آن فراتر رفت و نزديك بود كنگره بودجه آن را حذف كند. اين اتفاق نيفتاد و در نهايت بودجه آن به ۸ ميليارد دلار محدود شد.
نقطه قوت اصلي JWST مثل هابل و اسپيتزر حضور در فضا است. علاوه بر اين، اندازه آن سه برابر هابل است و آينه اصلي ۶.۵ متري دارد. چنين ساختاري به جيمز وب كمك ميكند طول موج بلندتري را پوشش دهد و حساسيت بالاتري داشته باشد.
ناسا توضيح ميدهد: «طول موجهاي بلندتر تلسكـوپ جيمز وب را قادر ميسازد تا بسيار نزديكتر به آغاز زمان نگاه كند و شكلگيري مشاهدهنشده اولين كهكشانها را شكار كند. همچنين به درون ابرهاي غباري كه ستارهها و منظومههاي سيارهاي در حال شكلگيري هستند، نگاه كند.»
انتظار ميرود هابل حداقل تا سال ۲۰۲۷ و احتمالا بيشتر در مدار بماند. اسپيتزر كه در سال ۲۰۰۳ به فضا پرتاب شد در سال ۲۰۲۰ پس از ۱۶ سال فعاليت بازنشسته شد.
7. تلسكوپ نقشهبرداري ميدان باز فروسرخ (WFIRST)
جيمز وب تنها تلسكوپ فضايي جديد و هيجانانگيز ناسا نيست. اين آژانس در سال ۲۰۲۱ دو تلسكـوپ جاسوسي از دفتر ملي شناسايي ايالات متحده (NRO) خريد كه هر كدام آينه اصلي ۲.۴ متري به همراه يك آينه ثانويه براي افزايش وضوح تصوير دارند.
طبق گزارش ناسا كه در حال برنامهريزي براي مطالعه انرژي تاريك از مدار است، هر كدام از اين تلسكـوپهاي تغييركاربريداده ميتوانند قدرتمندتر از هابل باشند.
اين ماموريت با عنوان WFIRST در ابتدا قرار بود از تلسكـوپي با آينههايي با قطر بين ۱.۳ تا ۱.۵ متر استفاده كند. تلسكوپ جاسوسي NRO بسيار قويتر است و احتمالا تصاويري با كيفيت مشابه هابل از منطقهاي ۱۰۰ برابر بزرگتر ارائه خواهد كرد.
WFIRST براي پاسخ دادن به سوالهاي اساسي درباره ماهيت انرژي تاريك طراحي شده است كه تقريبا ۶۸درصد از جهان را تشكيل ميدهد، ولي از شناخت آن عاجز هستيم. WFIRST ميتواند اطلاعات جديدي را درباره تكامل كيهان فاش كند ولي مانند بسياري از تلسكـوپهاي پرقدرت، چند عملكرد دارد.
فراتر از ابهامزدايي از انرژي تاريك، اين تلسكوپ به جستوجو براي كشف سيارههاي فراخورشيدي و حتي كهكشانهاي جديد نيز خواهد پرداخت. «ديويد اسپرگل» در بيانيهاي در سال ۲۰۱۷ گفت: «عكس هابل پوستر زيبايي روي ديوار است، در حاليكه عكس WFIRST تمام ديوار خانه را ميپوشاند.» WFIRST قرار بود در اواسط دهه ۲۰۲۰ راهاندازي شود ولي به دليل كاهش بودجه ناسا كه توسط دولت ترامپ پيشنهاد شد به تعويق افتاد.
«كوين بي. مارول»، مدير اجرايي انجمن نجوم آمريكا گفت: «لغو WFIRST اشتباه خطرناكي است و روند چند دهه تحقيق را كه اولويتهاي علمي جمعي براي يك برنامه پيشرو در جهان تعيين كرده است، به شدت تضعيف ميكند. چنين اقدامي همچنين شانس رهبري ايالات متحده را در زمينه انرژي تاريك، سيارههاي فراخورشيدي و اخترفيزيك پيمايشي از بين خواهد برد. نبايد اجازه دهيم چنين آسيب شديدي به حوزه نجوم كه بر نسلهاي آينده نيز اثر ميگذارد، وارد شود.»
8. تلسكوپ كروي با ديافراگم پانصد متري (چين)
تلسكوپ كروي با ديافراگم پانصد متري (FAST) در استان گوئيژو چين راهاندازي شد. FAST با بشقاب بازتابندهاي كه مساحت آن اندازه ۳۰ زمين فوتبال است، تقريبا دو برابر بزرگتر از رصدخانه آرسيبو در پورتوريكو است. اگر چه FAST و آرسيبو هر دو تلسكـوپ راديويي بزرگ هستند، FAST ميتواند ۴۴۵۰ بازتابنده خود را به جهتهاي مختلف حركت دهد تا ستارهها را بهتر بررسي كند. در مقابل، بازتابندههاي آرسيبو در موقعيت خود ثابت هستند. اين تلسكـوپ ۱۸۰ ميليون دلاري امواج گرانشي، تپاخترها و همچنين نشانههاي حيات بيگانه را جستوجو ميكند.
اين پروژه تا حدودي بحثبرانگيز بود. دولت چين ۹ هزار نفر را كه در شعاع ۳ مايلي محل تلسكوپ زندگي ميكردند، مجبور به نقل مكان كرد. ساكنان كمك هزينه ۱۸۰۰ دلاري براي پيدا كردن خانه جديد دريافت كردند. به گفته مقامهاي دولتي چين، هدف از اين اقدام ايجاد يك محيط موج الكترومغناطيسي مناسب براي عملكرد تلسكوپ بود.
9. پروژه ExTrA (شيلي)
اگرچه سه تلسكوپ پروژه جديد فرانسه در مقايسه با بعضي از غولهاي موجود در اين فهرست كوچك هستند، باز هم ميتوانند در جستوجوي سيارههاي قابلسكونت نقش مهمي داشته باشند.
اين پروژه شامل سه تلسكوپ ۰.۶ متري است كه در رصدخانه لا سيلا در شيلي قرار دارند و به طور منظم ستارههاي كوتوله سرخ را رصد ميكنند. آنها نور ستاره هدف و چهار ستاره همراهش را جمعآوري ميكنند و سپس آن را از طريق فيبرهاي نوري به يك طيفنگار فروسرخ نزديك ميرسانند. به گفته رصدخانه جنوبي اروپا اين يك رويكرد جديد است كه به تصحيح اثر مخرب جو زمين و همچنين خطاهاي ابزار كمك ميكند.
اين تلسكوپها قرار است افت نوري جزئي يك ستاره را شناسايي كنند كه نشانه احتمالي اين است كه ستاره در حال چرخش دور يك سياره است. آنها روي نوع خاصي از ستارههاي كوچك و درخشان به نام كوتوله M متمركز هستند كه در كهكشان راه شيري به وفور پيدا ميشوند.
سيستمهاي كوتوله M همچنين زيستگاههاي خوبي براي سيارههاي اندازه زمين هستند و بنابراين مكانهاي خوبي براي جستوجوي جهانهاي قابلسكونت محسوب ميشوند. علاوه بر جستوجو، اين تلسكوپها همچنين ميتوانند ويژگيهاي هر سياره فراخورشيدي را كه پيدا ميكنند، مطالعه كنند و جزئياتي را درباره وضعيت جو يا سطح آنها ارائه كنند.
«خوزه مانوئل آلمنارا» در بيانيهاي ميگويد: «با كمك ExTrA ميتوانيم به بعضي از سوالهاي اساسي درباره سيارهها در كهكشان خود پاسخ دهيم. اميدواريم بتوانيم ميزان رايج بودن اين سيارهها، رفتار سيستمهاي چند سيارهاي و انواع محيطهايي را كه منجر به شكلگيري آنها ميشود بررسي كنيم.»
براي اطلاع از مقاله چگونه دوربين دوچشمي را تميز كنيم روي لينك كليك كنيد. |
نتيجه
اين تلسكوپ ها همه براي جست و جو در اعماق آسمان ساخته شدند تا به سوالات دانشمندان پاسخي درست و منطقي دهند. هر كدام توسط كشور يا كشورهايي ساخته شده تا به پيشرفت بشر در زمين كمك كند و شايد بشر را از انقراض نجات دهد.
علاوه بر اين تلسكوپ هاي غول پيكر مردم نيز هر كدام در خانه خود تلسكوپي براي رصد خريداري كرده اند تا عجايب آسمان را تماشا كنند. شما هم اگر قصد خريد تلسكوپ را داريد مي توانيد با مراجعه به سايت موسسه طبيعت آسمان شب خريد خود را نهايي كنيد. خريد تلسكوپ در سايت آسمان شب با بهترين قيمت و كيفيت امكان پذير است.
براي دانلود مقاله ۹ تلسكوپي كه مشاهده فضا را متحول خواهند كرد روي لينك كليك كنيد. |
توضيحات بيشتر : تلسكوپ ، خريد تلسكوپ، دوربين تك چشمي، خريد دوربين تك چشمي، آسمان نما، ميكروسكوپ، خريد دوربين شكاري، خريد ميكروسكوپ، تلسكوپ دانش آموزي، دوربين شكاري، ميكروسكوپ دانش آموزي منيع: سايت موسسه طبيعت آسمان شب و ۹ تلسكوپي كه مشاهده فضا را متحول خواهند كرد
برچسب: ،