موسسه طبيعت آسمان شب

اگر يك ستاره‌شناس تازه‌كار و علاقه‌مند به رصد ستاره‌ها و سياره‌ها هستيد، آيا ارزشش را دارد كه تلسكوپ بخريد؟ اگر واقعا به نجوم علاقه داريد، پاسخ بله است.

با كمك تلسكوپ مي‌توانيد آسمان شب را فراتر از آنچه با چشم غيرمسلح ديده مي‌شود كاوش كنيد و تجربه هيجان‌انگيزتر و جذاب‌تري از تماشاي ستاره‌ها داشته باشيد. همچنين مي‌توانيد اجرام آسماني جديدي را كشف كنيد و كيهان را بيشتر بشناسيد.

اگر قصد داريد تلسكوپ بخريد، عواملي مختلفي از جمله نوع، اندازه و قيمت را در نظر بگيريد. اين عوامل كمك مي‌كنند تا بهترين گزينه را متناسب با نياز و بودجه‌تان پيدا كنيد. در اين مقاله، به بررسي انواع مختلف تلسكوپ، لوازم جانبي مهم و بهترين اجرام آسماني براي رصد مي‌پردازيم. با ما همراه باشيد.

انواع تلسكوپ و تفاوت‌هاي آن‌ها

سه نوع اصلي تلسكوپ عبارت‌اند از شكستي، بازتابي و دابسوني. هر كدام از آن‌ها ويژگي‌ها و مزاياي منحصر به‌ فردي دارند كه در ادامه بررسي مي‌كنيم.

1. تلسكوپ‌هاي شكستي

مدل‌هاي شكستي از عدسي براي خم كردن (يا شكستن) نور به منظور ايجاد تصوير استفاده مي‌كنند. شكستي‌ها به تصوير واضح با كنتراست بالاي خود معروف هستند. تلسكـوپ‌هاي شكستي مزاياي زيادي دارند، از جمله:

• استفاده و نگهداري آسان
• عالي براي تماشاي ماه، سياره و ستاره دوگانه
• بادوام و قابل‌اعتماد

با اين‌ حال، اين مدل‌ها ديافراگم كوچك‌تري دارند و ممكن است بهترين گزينه براي رصد اجرام كم‌نور اعماق آسمان نباشند.

2. تلسكوپ‌هاي بازتابي

مدل‌هاي بازتابي (معروف به نيوتني) از آينه‌ براي جمع‌آوري نور استفاده مي‌كنند. آن‌ها معمولا مقرون‌به‌صرفه‌تر هستند و ديافراگم بزرگ‌تري نسبت به شكستي‌ها دارند. چند مزيت مدل‌هاي بازتابي عبارت‌اند از:

• مقرون‌ به صرفه‌تر در مقايسه با مدل‌هاي شكستي
• ديافراگم بزرگ‌تر براي مشاهده اجرام كم‌نور در اعماق آسمان
• طراحي فشرده و قابليت حمل بالا

تلسكوپ‌ بازتابي ممكن است به تعمير و نگهداري بيشتري نياز داشته باشد، زيرا آينه‌هاي آن‌ بايد هر چند وقت يك‌ بار تراز شوند.

3. تلسكوپ‌هاي دابسوني

مدل‌هاي دابسوني نوعي تلسكوپ بازتابي با پايه منحصربه‌فرد هستند. طراحي ساده، محكم و مقرون‌به‌صرفه آن‌ها باعث شده است محبوبيت زيادي بين ستاره‌شناسان مبتدي داشته باشند. چند دليل براي انتخاب اين مدل عبارت‌اند از:

• ديافراگم بزرگ با قيمت مقرون‌به‌صرفه
• راه‌اندازي و استفاده آسان
• ايده‌آل براي رصد كهكشان‌ها، سحابي‌ها و ساير اجرام اعماق آسمان

با‌ اين‌ حال، در نظر داشته باشيد كه تلسكـوپ‌هاي دابسوني معمولا حجيم و سنگين هستند و حمل‌ و‌ نقل آن‌ها تا حدودي چالش‌برانگيز است.

تلسكوپ 8 اينچ دابسوني جي‌اس‌او مدل GSO 8 MCRF

تلسكوپ 8 اينچ دابسوني جي‌اس‌او مدل GSO 8 MCRF يك تلسكوپ با كارايي بالا است كه ساخته شده تا قابليت مشاهده و رصد عالي از اجرام آسماني در منظومه شمسي را براي شما فراهم و علاوه برا اين براي رصد خوشه‌هاي ستاره‌اي، سحابي ها و كهكشان ها نيز طراحي شده است. تلسكـوپ توسط كارخانه معتبر GSO در تايوان ساخته شده است.

تلسكوپ داراي يك آينه اصلي درجه يك با شكل سهمي(پارابولوئيد) منحصربه‌فرد با قطر 203 ميلي‌متر است. با فاصله كانوني 1200 ميلي‌متر و نسبت كانوني f/6. شركت تايواني GSO متعهد به توليد اپتيك‌هاي درجه يك است. اين تلسكوپ پيشرفته، آسمان شب را در برابر شما قرار مي‌دهد تا شروع به كاوش عميق در آن كنيد.

تلسكوپ 8 اينچ دابسوني جي‌اس‌او مدل GSO 8 MCRF يكي از بهترين تلسكوپ‌ها براي رصد سيارات منظومه شمسي و شايد بتوان گفت بهترين تلسكوپ براي رصد، تماشاي دقيق و عكاسي از ماه و  دهانه‌هاي برخوردي آن باشد. دهانه بزرگ 203 ميليمتري اين تلسكوپ باعث ايجاد تصاويري بسيار روشن و با جزئيات فوق‌العاده مي‌شود و حركت نرم و آسان مقر بسيار مستحكم آن باعث راحتي فوق‌العاده در هنگام كار با اين تلسكوپ است.

تلسكوپ‌هاي دابسوني از كاربردي‌ترين تلسكوپ‌ها هستند. طراحي بسيار ساده اما قدرتمند دارند. تلسكوپ متشكل از دوبخش اصلي است. لوله تلسكوپ و پايه مستحكم چوبي كه روي زمين قرار مي‌گيرد. براي همين به سرعت آماده رصد ميشويد و نيازي نيست تا ابتدا مقر را با وقت و زحمت  آماده كنيد. 

ايده طراحي و ساخت اين تلسكوپ‌ها نياز و آرزوي داشتن تلسكوپي بزرگ و قدرتمند با قيمت پايين بود كه سرانجام در سال 1965 توسط جان دابسوني به بهترين شكل ممكن انجام شد. علي‌رغم اندازه بزرگ، حمل و نقل تلسكوپ‌هاي دابسوني به واسطه طراحي و ساختار منحصربفرد آنها نسبتا آسان است. تلسكوپ 8 اينچ دابسوني جي‌اس‌او مدل GSO 8 MCRF انتخابي ايده‌آل براي منجمان تازه كار  و يك گزينه خوب براي خريد اولين تلسكوپ است.

سر هم كردن اين تلسكوپ بسيار آسان است. كافي است مقر را روي زمين بگذاريد، لوله را روي آن قرار دهيد و در جاي خود محكم كنيد تا تلسكوپ براي يك شب رصدي فوق‌العاده آماده شود. به آساني مي‌توانيد با دست جهت لوله را به بالا و پايين يا به چپ و راست حركت دهيد.

در اين تلسكوپ از شيشه BK7 استفاده شده‌ است كه كيفيت خوبي دارند. همچنين در انتهاي لوله پروانه خنك‌كننده‌اي قرار دارد تا زمان خنك‌شدن آينه را كاهش بدهد. محور سمت هم رولبرينگ‌هايي دارد كه باعث مي‌شود تلسكوپ نرم و روان حركت كند. فكوسر اين تلسكوپ كري‌فورد ۲ اينچي دوسرعته است كه همراه خود رابط ۱/۲۵ اينچي دارد.

مشخصات تلسكوپ 8 اينچ دابسوني جي‌اس‌او مدل GSO 8 MCRF

• تلسكـوپ بازتابي با دهانه بزرگ 203 ميلي‌متري و فاصله كانوني 1200 ميلي‌متر
• با توانايي رسيدن به حداكثر بزرگنمايي 406 برابر
• گردآوري نور بسيار بالا – 830 برابر چشم انسان و ۷۵ درصد بيشتر از مدل ۶ اينچ
• با آينه بزرگ سهمي شكل آلومينيوم-كوارتز Radiant Aluminum Quartz با ۹۴ درصد بازتاب نور
• داراي فن خنك كننده آينه اصلي 
• مجهز به فوكوسر بسيار دفيق 1:10 ميكرو كريفورد M-CRF: Micro Crayford Focuser
• همراه با دوچشمي 30  ميلي‌متر AFOV 70° و 9 ميلي‌متر AFOV 52° پلوسل – بزرگ‌نمايي ۴۰ و ۱۳۳ برابر
• مجهز به جوينده ۸x50 با پوشش كامل و چندلايه ضدانعكاس سطوح لنزها
•  با قابليت نصب چشمي‌هاي ۲ اينچ و ۱.۲۵ اينچ
• مقر چوبي مستحكم دابسوني سمتي‌-ارتفاعي با  حركت و كنترل بسيار نرم و روان 
• نصب و راه اندازه بسيار سريع و آسان
• قابليت جدا شدن لوله از پايه براي حمل و جابجايي ساده‌تر
• ساخت شركت تايواني جي‌اس‌او GSO: Guan Sheng Optical
• مناسب براي رصدگران مبتدي، متوسط وحرفه‌اي
• ايده آل براي رصد ماه و سيارات منظومه شمسي و مناسب اجرام اعماق آسمان 

آشنايي با مشخصات تلسكـوپ نجومي

به‌ عنوان يك مشتاق نجوم مبتدي، بايد مشخصات اصلي تلسكـوپ‌ها را بدانيد: ديافراگم، فاصله كانوني، بزرگنمايي و ميدان ديد. در اين بخش، اين مفاهيم و اهميت آن‌ها را به‌ زبان ساده توضيح مي‌دهيم.

1. ديافراگم

ديافراگم قطر جزء نوري اصلي تلسكـوپ است كه مي‌تواند عدسي يا آينه باشد. ديافراگم بزرگ‌تر اجازه مي‌دهد نور بيشتري وارد شود و امكان ديدن اجرام كم‌نورتر را فراهم مي‌كند. چند نكته بسيار مهم درباره ديافراگم كه بايد بدانيد:

• ديافراگم بزرگ‌تر يعني تصاوير روشن‌تر و واضح‌تر
• ديافراگم بزرگ‌تر جزئيات بيشتري را در اجرام آسماني نشان مي‌دهد.
• ديافراگم معمولا مهم‌ترين ويژگي تلسكوپ در نظر گرفته مي‌شود.

2. فاصله كانوني

فاصله كانوني در واقع فاصله بين جزء نوري اصلي تلسكـوپ (مثلا، عدسي شيئي) و نقطه‌اي است كه نور در آن متمركز مي‌شود. اين فاصله روي قابليت بزرگنمايي اثر مي‌گذارد.

• فاصله كانوني بيشتر يعني بزرگنمايي بيشتر
• فاصله كانوني كمتر يعني ميدان ديد وسيع‌تر كه براي مشاهده اجسام بزرگ‌تر مناسب است.

3. بزرگنمايي

منظور از بزرگنمايي توانايي تلسكـوپ در بزرگ كردن اجرام است. با اين‌ حال فراموش نكنيد كه بزرگنمايي بيشتر به معناي كيفيت بهتر تصوير نيست. كيفيت تصوير به تركيبي از عوامل، از جمله ديافراگم، فاصله كانوني و چشمي كه استفاده مي‌كنيد بستگي دارد. اين نكته‌هاي مهم را درباره بزرگنمايي به خاطر بسپاريد:

• فريب ادعاهاي اغراق‌آميز بزرگنمايي بسيار زياد را نخوريد.
• يك قانون كلي خوب: حداكثر بزرگنمايي مفيد معمولا ۵۰ برابر ديافراگم به اينچ يا دو برابر ديافراگم به ميلي‌متر است.

4. ميدان ديد

ميدان ديد وسعت آسمان قابل‌ مشاهده‌اي است كه مي‌توانيد از طريق تلسكوپ ببينيد. ميدان ديد وسيع‌تر براي رصد اجرام آسماني بزرگ‌تر مثل راه شيري، سحابي‌ها و كهكشان‌ها عالي است. در مقابل ميدان ديد باريك‌تر براي تماشاي اجرام كوچك‌تر مثل سياره‌ها و ستاره‌ها كارآمد است.

• ميدان ديد وسيع‌تر: مناسب براي رصد اجرام آسماني بزرگ‌تر
• ميدان ديد باريك‌تر: مناسب براي مشاهده اجرام آسماني كوچك‌تر

با شناخت اين مشخصات كليدي بهتر مي‌توانيد تلسكوپ ايده‌آل را براي ماجراجويي‌هاي خود پيدا كنيد. در ادامه، درباره انتخاب نوع استقرار تلسكوپ بر اساس اهداف و نيازها صحبت مي‌كنيم.

انتخاب مقر و سه پايه مناسب

به عنوان يك ستاره‌شناس مبتدي، بايد به تجهيزات ضروري تلسكوپ مثل مقر و سه پايه توجه ويژه داشته باشيد. در اين بخش، دو نوع مقر را معرفي مي‌كنيم.

1. مقر استوايي

مقر استوايي براي عكاسي نجومي ضروري است. مقر استوايي براي رديابي اجرام آسماني طراحي شده و براي رصد ستاره‌ها، سياره‌ها و ساير اجرام اعماق آسمان عالي است. با استفاده از اين مقر مي‌توانيد تلسكـوپ‌تان را با محور زمين هماهنگ كنيد و به‌ آرامي اجسام را در آسمان رديابي كنيد. براي نصب و راه‌اندازي مقر استوايي، مراحل زير را دنبال كنيد:

• سه‌ پايه آن را به حالت تراز تنظيم كنيد.
• مقر را به‌ سمت شمال قرار دهيد.
• مقر را قطبي كنيد.

2. مقر سمت-ارتفاعي

مقر سمت-ارتفاعي ساده‌تر از مدل استوايي است و دو محور دارد. يك محور عمودي (بالا و پايين) و محور ديگر افقي (چپ و راست) است. اين نوع مقر براي مبتديان ايده‌آل است، زيرا استفاده از آن آسان و معمولا مقرون‌به‌صرفه‌تر است.

مي‌توانيد از آن براي رصد ماه، سياره‌ها و اجرام روشن‌تر اعماق آسمان استفاده كنيد. براي حركت دادن تلسكـوپ نصب‌ شده روي مقر سمت-ارتفاعي، بايد آن را به‌ سمت بالا يا پايين، چپ يا راست كج كنيد. هنگام انتخاب مقر و سه‌پايه به نكته‌هاي زير توجه كنيد:

• ظرفيت تحمل وزن: بايد تحمل وزن تلسكوپ و وسايل جانبي آن را داشته باشد.
• قابليت حمل: حمل و جابه‌جاكردن مقرها و سه‌پايه‌هاي سبك‌تر راحت‌تر است.
• ثبات: مقر و سه‌پايه ثابت باعث مي‌شود مشاهده بهتري را تجربه كنيد.

بعد از شناخت اين دو نوع مقر، آماده كاوش در آسمان شب هستيد. در بخش بعدي، با لوازم جانبي ضروري تلسكـوپ‌ براي تماشاي بهتر آسمان آشنا مي‌شويد.

لوازم جانبي و چشمي‌هاي ضروري

در دنياي تلسكـوپ ها، لوازم جانبي و چشمي‌هايي وجود دارند كه تجربه رصد را لذت‌بخش‌تر مي‌كنند. بياييد نگاهي دقيق‌تر به چند مورد ضروري بيندازيم.

1. جوينده

جوينده در واقع يك تلسكوپ كوچك‌تر است كه روي تلسكـوپ اصلي سوار مي‎شود. جوينده ميدان ديد وسيع‌تري دارد و كمك مي‌كند قبل از استفاده از تلسكـوپ اصلي، سوژه را پيدا كنيد و در مركز قرار دهيد. اين ابزار كمكي مكان‌يابي اجسام را در آسمان بسيار آسان‌تر مي‌كند. دو مدل محبوب جوينده عبارت‌اند از:

• جوينده نقطه‌اي نور قرمز يك نقطه قرمز روي آسمان مي‌اندازد و نشانه‌گيري به‌ سمت سوژه موردنظر را راحت‌ تر مي‌كند.
• جوينده اپتيكي مثل يك تلسكـوپ كوچك به‌ نظر مي‌رسد و تصويري بزرگنمايي‌شده ارائه مي‌كند تا بتوانيد نما را با نقشه آسمان شب يا اپليكيشن تطبيق دهيد.

2. عدسي بارلو

عدسي بارلو يك وسيله جانبي مفيد است كه بزرگنمايي چشمي را افزايش مي‌دهد. بزرگنمايي بيشتر به معناي ديدن جزئيات بيشتر در اجسامي است كه مشاهده مي‌كنيد. مثلا، يك چشمي ۱۰ ميلي‌متري و يك لنز بارلو دو برابركننده، بزرگنمايي را به ۲۰ ميلي‌متر افزايش خواهد داد. فراموش نكنيد كه بزرگنمايي بيشتر نگه داشتن سوژه را در مركز سخت‌تر مي‌كند.

3. چشمي پلوسل

نمي‌توان از چشمي صحبت كرد و به پلوسل اشاره نكرد. اين چشمي‌ها رايج و مقرون‌ به‌ صرفه هستند و گزينه خوبي براي افراد مبتدي محسوب مي‌شوند.

اين چشمي‌ها حداقل چهار عدسي دارند و تصويري واضح و شفاف با ميدان ديد وسيع ارائه مي‌كنند. از آن‌ جايي‌ كه چشمي‌هاي پلوسل با فواصل كانوني متفاوتي عرضه مي‌شوند، داشتن مجموعه‌اي از آن‌ها براي تجربه بزرگنمايي‌هاي مختلف ايده خوبي است.

4. چپقي

چپقي ابزاري است كه نگاه كردن را با تلسكـوپ، به‌ ويژه زماني كه چشمي در موقعيت نامناسبي قرار دارد، آسان مي‌كند. اين وسيله مسير نور را ۹۰ درجه خم مي‌كند، بنابراين ديگر نيازي نيست موقع تماشاي ستاره‌ها به گردن‌تان فشار وارد كنيد. چپقي دو نوع اصلي دارد:

• چپقي منشوري كه از يك منشور براي بازتاب نور استفاده مي‌كند و معمولا در تلسكوپ‌هاي مبتدي به‌ چشم مي‌خورد.
• چپقي آينه‌اي كه از آينه براي بازتاب نور استفاده مي‌كند و معمولا كيفيت تصوير بهتري را ارائه مي‌كند.

رصد اجرام آسماني

حال كه بعضي از لوازم جانبي ضروري تلسكـوپ را مي‌شناسيد كه تجربه تماشاي ستاره‌ها را لذت‌بخش‌تر مي‌كنند، وقت آن است كه با تعدادي از اجرام آسماني كه سوژه خوبي براي رصد هستند آشنا شويد.

1. سياره‌ها

هنگام رصد سياره‌ها متوجه خواهيد شد كه بيشتر آن‌ها با نور زيادي در آسمان شب مي‌درخشند. با كمك تلسكـوپ مي‌توانيد جزئيات زيباي سياره‌هايي مثل مشتري و زحل را ببينيد. هرچه تلسكوپ قوي‌تر باشد، جزئيات بهتري را نشان مي‌دهد.

• مشتري: نوارهاي رنگارنگ اين غول گازي و چهار قمر بزرگ آن را بررسي كنيد.
• زحل: از تماشاي حلقه‌هاي خيره‌كننده دور اين سياره كه حتي با تلسكـوپ‌هاي كوچك قابل‌مشاهده هستند، لذت ببريد.

2. ماه

ماه يك جرم آسماني روشن است كه سوژه ايده‌آلي براي اخترشناسان مبتدي محسوب مي‌شود. دهانه‌ها، كوه‌ها و دره‌هاي سطح ماه شگفت‌زده‌تان خواهد كرد. به نظرتان مي‌توانيد پرچم روي ماه را ببينيد؟ توصيه مي‌كنيم ماه را در طول فازهاي مختلف رصد كنيد.

3. خورشيد

از يك تلسكـوپ مجهز به فيلتر خورشيدي براي مشاهده لكه‌هاي خورشيدي و شعله‌هاي خورشيدي استفاده كنيد. فقط با فيلترهاي مناسب مستقيما به خورشيد نگاه كنيد، زيرا اشعه آن به چشم‌ آسيب مي‌زند.

4. صورت‌هاي فلكي

آسمان شب صورت‌هاي فلكي زيادي را در خود جا داده است كه هر كدام الگوها و ويژگي‌هاي خاص خود را دارند، مثلا:

• دب اكبر
• اوريون (شكارچي)
• ذات‌الكرسي (ملكه)

5. خوشه ستاره‌اي

خوشه ستاره‌اي از گروه‌هاي خيره‌كننده‌اي از ستاره‌ها هستند كه تماشاي آن‌ها با تلسكـوپ خالي از لطف نيست. چند خوشه ستاره‌اي پرطرفدار بين علاقه‌مندان نجوم عبارت‌اند از:

• خوشه پروين (هفت خواهران)
• M13 (خوشه كروي هركول)
• خوشه دوگانه (برساوش)

6. سحابي‌ها

سحابي‌ها ابرهاي گاز و غبار در فضا هستند كه هنگام رصد با تلسكـوپ ظاهر خيره‌كننده‌اي دارند. چند سحابي معروف عبارت‌اند از:

• سحابي شكارچي
• سحابي حلقه
• سحابي عقاب (ستون‌هاي آفرينش)

7. كهكشان‌ها

اگرچه كهكشان‌ها خيلي دور هستند، رصد آن‌ها با يك تلسكـوپ خوب امكان‌پذير است. براي شروع، كهكشان‌هاي زير را رصد كنيد:

• كهكشان آندرومدا
• كهكشان گرداب
• كهكشان مثلث

جرم آسماني موردعلاقه شما چيست؟

سخن پاياني: آيا تلسكوپ ارزش خريد دارد؟

اگر واقعا به نجوم بصري علاقه داريد، خريد تلسكوپ ارزشش را دارد. تلسكوپ شما را قادر مي‌كند آسمان شب را كاوش كنيد و اجرام آسماني شگفت‌انگيزي از جمله سياره‌ها، سحابي‌ها، دنباله‌دارها، كهكشان‌ها و خوشه‌هاي ستاره‌اي را ببينيد. نكته مهم اين است كه درست انتخاب كنيد زيرا يك مدل كيفيت پايين و ارزان ممكن است انتظارهايتان را برآورده نكند.

هنگام خريد تلسكوپ مبتدي چند نكته را در نظر داشته باشيد:

• يك مدل كوچك با اپتيك و مقر خوب را براي بهترين تجربه مشاهده انتخاب كنيد.
• بزرگنمايي بالا هميشه بهتر نيست، زيرا مي‌تواند منجر به تصاوير كم‌رنگ‌تر شود.
• براي رصد بهتر، دسترسي به مناطقي كه آسمان تاريك دارند ضروري است.

تلسكـوپ ابرازي سرگرم‌كننده و آموزشي براي يادگيري بيشتر در مورد شگفتي‌هاي كيهان است. علاوه‌ بر اين، موضوع جذابي براي صحبت كردن با دوستان است. توصيه مي كنيم عضو يك باشگاه نجوم شويد تا دانش بيشتري كسب كنيد و اشتياقتان را با ديگران به اشتراك بگذاريد.

سايت موسسه طبيعت آسمان شب با در اختيار داشتن انواع مدل هاي تلسكوپ و لوازم جانبي تلسكوپ مي تواند كمك حال شما براي خريد تلسكـوپ باشد.

منبع: سايت موسسه طبيعت آسمان شب و  آيا تلسكوپ ارزش خريد دارد؟